Đối với người trồng cà phê, việc cây bị tuyến trùng tấn công thực sự được xem trọng, chỉ đến khi cây thực sự phát bệnh mới xử lý. Mà cách xử lý hay gặp nhất chính là dùng vôi bột rắc quanh gốc cây.
Cách này chỉ làm sạch đất tốt chứ không thể có hiệu quả cao đối với tuyến trùng. Chính vì thế qua bài viết này, #higlumcom hi vọng các bạn sẽ có được cách phòng trị tuyến trùng hiệu quả. Không chỉ cho cà phê mà còn cho các cây trồng khác nữa.
Table of Contents
Tìm hiểu về tuyến trùng
Tuyến trùng thực chất là dạng động vật không xương, cùng họ với giun tròn. Chúng có nhiều loài khác nhau rất phong phú. Mỗi loài lại sống ở các môi trường khác nhau. Khi môi trường thanh đổi động vật này cũng linh hoạt biến đổi theo.
Người ta chia tuyến trùng thành 2 loại chủ yếu trong nông nghiệp. Loại kí sinh thực vật là loại gây hại và loại còn lại là có lợi.
Tuyến trùng có những đặc điểm gì?
Chúng có kích tước rất nhỏ chỉ từ 0,5 đến 2mm chính vì thế nguowfit a chỉ quan sát được dưới kính hiển vi mà thôi.
NƠi sống chủ yếu là ở các môi tế bào của cây, chúng sẽ hút chất dinh dưỡng đồng thời nhả độc vào đó làm cho rễ bị tắc, phình lên, không vận chuyển được chất dinh dưỡng cho cây. Đồng thời hình thành các nốt sần, cản trở khả năng hút nước và dinh dưỡng của cây. Các nốt sần này hoại tử sẽ làm rễ cây bị hỏng, ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cây.
Chúng có thể tồn tại và sinh trưởng dựa trên nhiều yếu tố khác nhau như đất ẩm, số rễ cây, độ pH cũng như nồng độ oxy có trong đất,..
Mặc dù đất khô chúng không sống được nhưng đất ẩm 100% thì chúng vẫn sống tốt. Nhất là loài Meloidogyne. Rễ càng nhiều tuyến trùng sinh sôi càng nhanh. Đất cát thì tuyến trùng nhiều hơn đất sét. Đất càng chua tuyến trùng càng nhiều.
Tuyến trùng ký sinh như thế nào?
Những loại nội ký sinh sẽ chui trực tiếp vào rễ, làm ổ trong đó và trực tiếp ăn chất dinh dưỡng từ rễ cây. Nó sẽ làm rễ cây trương lên, tạo ra các nốt sần to. Chính vì thế người ta còn gọi là tuyến trùng nốt sần.
Tuyến trùng làm tổ ở môi trường đất và nước. Lúc cần sẽ lấy kim chích vào rễ cây để hút chất dinh dưỡng chứ tuyệt không chui vào rễ. Chúng ngoài việc được gọi là tuyến trùng gây thối nhũn thì còn gọi là ngoại ký sinh tuyến trùng.
Nếu 1 phần tuyến trùng chui vào rễ và phần còn lại ở ngoài môi trường thì người ta gọi là bán nội ký sinh. Loại này gây các nốt sần cho cây rất rõ.
Dấu hiệu nhận biết của tuyến trùng
Loại này tấn công trực tiếp vào rễ cây. Dấu hiệu đầu tiên cần chú ý chính là cây chậm lớn, không còn xanh tốt và có tình trạng héo úa. ởi vì tuyến trùng ngăn không cho rễ hút nước và chất dinh dưỡng của cây nên cũng có trường hợp cây vàng lá, lá xoăn lại, héo úa hoặc là chết nếu nặng.
Thông thường nó không làm cây kém phát triển ngày mà sẽ từ từ làm cây yếu đi, còi cọc. Tùy vào mật độ tuyến trùng mà các dấu hiệu này có thể xuất hiện đồng đều hay rải rác.
Ngoài việc hại cây trực tiếp chúng sẽ làm các rễ cây có vết thương hở tạo điều kiện cho nấm bệnh, virus trực tiếp tấn công vào đó. Cây sẽ càng bị nhiều bệnh hơn.
Các biện pháp phòng trừ tuyến trùng
Trồng luân canh hoặc xen canh với các loại cây khác để giảm tuyến trùng. Đồng thời dùng giống có khả năng chống chịu bệnh cao, đất để ươm cũng cần sạch sẽ, không có mầm bệnh,…
Tốt nhất để lại 1 ít cỏ trong vườn để lượng tuyến trùng phân ra không tập trung vào cây trồng. Cây cỏ cao thì cắt bớt sau đó rải ở vườn để tạo chất mùn cho đất cũng như giữ ẩm cho đất vào mùa nóng.
Cây nào bị bệnh cần tiêu hủy triệt để bằng cách đốt và bón vôi bột.
Biện pháp canh tác phòng trừ tuyến trùng
Dùng phân hữu cơ đã ủ hoai mục để bón cho cây đồng thời thêm nấm trichoderma vào phân để làm tác nhân đối kháng ngăn tuyến trùng và nấm bệnh không phát triển mạnh.
Ngoài ra dùng thêm các cây khiến tuyến trùng bị ngộ độc hoặc xua đuổi chúng đi ví dụ như rễ cây ruốc cá, hạt thầu dầu, cúc vạn thọ hay lá và hạt cây sầu đâu rừng cũng như hạt cây củ đậu đều được.
Kiểm tra vườn thường xuyên để phát hiện tình trạng bệnh để xử lý sớm nhất.
Hạn chế dùng phân hóa trong quá trình bón thúc cho cây. Thay vào đó nên dùng kèm với phân dinh dưỡng trung bình, hay vi lượng để cho cây phát triển tốt hơn.
Đối với cây ăn quả thì nên kiểm tra độ pH của đất định kì bằng giấy quỳ tím. Không nên để đất chua sẽ làm tuyến trùng phát sinh nhiều hơn.
Các loại cây mà tuyến trùng gây hại
Tuyến trùng gây hại cây hồ tiêu
- Dấu hiệu nhận biết
Những cây hồ tiêu bị tuyến trùng thường còi cọc, lá vàng, đầu lá dần chuyển đen lại rồi rụng dần. dưới rễ có các nốt sưng, hệ rễ kém phát triển, rễ không thẳng.
Bệnh này có thể gây vàng lá trên diện tích rộng cũng như vàng toàn bộ cây. Vào mùa khô thiếu nước có thể gây héo tạm thời. Những vết u trên rễ có thể khiến rễ con ít hình thành hơn.
- Biện pháp canh tác phòng trừ tuyến trùng trên hồ tiêu
Tốt nhất nên trồng tiêu ở khu vực khác thay vì trồng ở nơi đã trồng cà phê hoặc hồ tiêu. Bởi vì tuyến trùng mà chưa được luân canh với cây khác thì hoàn toàn có thể gây hại cho cây mới. Kể cả đất ươm cũng không dùng đất ở đây.
Làm sạch tàn dư còn sót lại trước khi trồng cây mới. Trong mùa khô thì phơi ải đất để diệt trừ mầm bệnh. Dùng phân hữu cơ chứa các vi sinh vật có thể chống lại được nấm và tuyến trùng để bón cho đất. Nếu bón thì không nên làm tổn thương rễ cây tiêu.
Không nên tưới tràn vườn vì sẽ làm lây bệnh sang khu vực khác. Dùng phân hữu cơ gà Green life bón cho cây bằng cách trộn vào đất sẽ mang lại hiệu quả cao.
Đơn giản hơn thì lấy lá cây cúc vạn thọ ủ làm phân bón cho cây cũng diệt trừ được tuyến trùng. Cần kiểm tra thường xuyên để phát hiện tình trạng bệnh sớm nhất và có biện pháp khắc phục kịp thời.
- Thuốc đặc trị tuyến trùng trên cây tiêu
Bạn cũng có thể dùng thêm Saburan 10GR để bón cho cầy cùng với các loại thuốc đặc trị tuyến trùng khác.
Loại thuốc này thực tế là thuốc xử lý đất, ngăn tuyến trùng đã làm cho cây hồ tiêu kém phát triển. Đồng thời nó cũng bảo vệ rễ cây khỏi các tác nhân gây hại khác ngoài tuyến trùng như nấm Pythium, Phytophthora, Rhizoctonia, Fusarium hay virus.
Cũng có thể dùng hoạt chất Ethoprophos cho cây. Cách dùng tương đối đơn giản lấy 30g cho mỗi trụ hồ tiêu rồi xới cách gốc chừng nửa mét và sâu nửa gang tay thì cho thuốc vào và dập đất lên, tưới nước ẩm là được. Cách này nên áp dụng khi mùa mưa vừa đến.
Tuyến trùng gây hại cà phê
Dấu hiệu nhận biết
Những cây bị bệnh sẽ không còn giữ được hình dạng rễ như ban đầu mà chuyển sang nâu. Một phần rễ bị thối và có các nốt sưng. Cây sẽ chậm lớn, thiếu dưỡng chất dẫn đến thấp lùn, không đẻ nhánh và lá cây không còn xanh tươi nữa.
Phòng trừ tuyến trùng trên cà phê
- Đối với vườn ươm
Khi ươm cây chỉ chọn nơi đất sạch sẽ, không bị nhiễm tuyến trùng trước đó.
Nếu phát hiện vườn ươm có dấu hiệu nhiễm tuyến trùng thì cần chuyeernsang nơi khác ngay.
- Đối với vườn cà phê cơ bản trồng lại
Kiểm tra đất trước khi trồng, Làm sạch đúng cách các cây bị bệnh từ lần trước. Rễ củ cần được loại bỏ khỏi vườn.
Luân canh với các cây trồng khác vài năm để cải tạo đất cũng như tránh tình trạng bệnh lây lan.
Trước khi trồng cây con cần xử lý hố đúng cách. Có thể trộn vôi mỗi cân 1 hố hoặc là đốt hố trước. Dùng thêm phân chuồng để giúp đất giàu dinh dưỡng hơn.
- Đối với vườn cà phê kinh doanh
Trồng xen các loại cây che bóng để tăng độ ẩm không khí cũng như điều chỉnh lượng ánh sáng thích hợp cho cây cũng như tạo luồng gió ổn định cho vườn.
Không dùng phân hóa học quá nhiều mà chuyển sang dùng phân hữu cơ, phân vi sinh để cải tạo đất. Không nên xới hay vét bồn ở những nơi đã có cây bị bệnh.
Vườn nào bị bệnh không nên dùng cách tưới tràn bởi vfi sẽ dễ lây nhiễm bệnh sang khu vực khác. Ngay từ khâu chọn giống nên chú ý chọn cây khỏe mạnh, có khả năng kháng bệnh tốt.
Những vườn cây đã bị bệnh không nên áp dụng biện pháp tưới tràn bởi nó sẽ lây lan sang các vườn cây không bị bệnh.
Nếu những cây cà phê trồng gần khu vực cây đã bị bệnh trước đó có thể dùng Bendazol 50WP hoặc Viben C50 BTN liều 0,5% cho 5l dung dịch một cây để tưới. Chu kì tưới 2 lần mỗi lần cách nhau nửa tháng. Tránh tưới mùa nóng.
Tuyến trùng hại cà chua
- Dấu hiệu nhận biết
Cây dần chuyển sang màu vàng và đạt chiều cao rất thấp. Cây nào nặng thì chết.
Bên dưới thì rễ nhỏ hay to đều có các nốt sưng phồng. Bệnh càng nặng nốt sưng càng to. Ban đầu chúng sẽ có màu trắng đến khi chuyển sang nâu thì đã nặng và cuối cùng nát ra hoặc thối đen.
- Biện pháp phòng trừ tuyến trùng hại cà chua
Áp dụng kỹ thuật luân canh các cây trong họ hòa thảo vài năm.
Những cây bị bệnh cần được loại bỏ tận gốc và đúng cách.
Nếu nơi trồng bị nặng thì tiến hành phơi ải, bón vôi cũng như dùng các thuốc đặc trị tuyến trùng để xử lí. Ví dụ như Cazinon 10h, các chế phẩm có nấm Trichoderma hay furadan 3G để điều trị.
Cũng có thể trồng xen cùng các cây họ đậu hay cây hoa vạn thọ để giảm tình trạng bệnh.
Dùng phân hữu cơ thật nhiều để cải tạo đất giàu dưỡng chất hơn.
Tuyến trùng gây hại thân lúa
- Dấu hiệu nhận biết
Tuyến trùng có thể gây hại trong suốt thời kỳ lúa lớn từ mà đến khi trổ bông. Chúng sẽ làm trắng lá và làm trắng đọt bông, giảm năng suất mùa màng. Sau đó chúng sẽ dần chuyển sang xanh nâu rồi nâu ậm và cuối cùng là xoắn lại. Các lá non bị bệnh thì không thể trổ hết ra được, có khí còn bị hủy hết, trong khi phía dưới lại chun xuống.
- Biện pháp phòng trừ tuyến trùng gây hại thân lúa
Làm sạch tàn dư của những vụ mùa trước trên các chân ruộng bị bệnh nặng.
Khi gieo mạ chọn đất sạch không nhiễm tuyến trùng. Không nên để gốc rạ lại vì chúng sẽ mọc lúa chét hay cỏ dại cũng như lúa hoang làm cản trở sự phát triển của lúa chính cũng như là nơi lây bệnh nhanh nhất.
Khi tưới nước không tưới từ các mương rãnh đã chảy trà vì có thể làm lúa dễ lây bệnh hơn.
Bạn có thể dùng thêm các thuốc như Mocap, phenazine, Carbofuran hay Monocrotophos để phòng trừ bệnh tuyến trùng. (nguồn : higlumcom)
Kết Luận
Nhìn chung cách phòng và trị tuyến trùng không có gì quá khó khăn cả. Bạn chỉ cần làm đúng theo hướng dẫn trên cũng như xác định được đặc điểm của chúng là có thể tìm được biện pháp phòng trị truyến trùng hiệu quả rồi đấy!