Sâu khoang còn được biết đến với cái tên là sâu ăn tạp. Từ cái tên cũng nói lên sở thích ăn uống của nó rồi, loại rau nào nó cũng tấn công gây hại được. Mỗi lần tấn công không phải chỉ có một con mà có hàng trăm hàng nghìn con cùng làm việc hại rau 1 lúc nên hậu quả để lại rất nghiêm trong. Chúng phá lá, gặm vỏ quả,… chỉ sau vài giờ là cả ruộng rau sẽ tiêu điều ngay.
Chính vì sự gây hại của loại sâu này mà nếu không có biện pháp xử lý kịp thời sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng cho rau màu. Trong bài viết này, higlumcom sẽ hướng dẫn bà con cách nhận biết sâu khoang và cách phòng ngừa cũng như điều trị khi gặp sâu khoang.
Table of Contents
Sâu khoang là gì? Sâu khoang gây bệnh như thế nào?
Sâu khoang còn có danh pháp là Spodoptera litura. Đây là một giống côn trùng nằm trong họ Noctuidae và trực thuộc bộ Lepidoptera.
Sâu khoang có nhiều ở đâu? Gây hại trên đối tượng nào?
Kỹ chủ của sâu ăn tạp vô cùng rộng, hầu như nơi nào trên thế giới cũng đều có mặt giống loại này. Đây được đánh giá là 1 trong những loại sâu ăn lá gây hại nghiêm trọng.
Sâu ăn lá có thể gây hại trên nhiều loại cây trồng, thực vật khác nhau. Cụ thể nó đã tàn phá đến 290 loại thực vật nằm trong 99 họ khác nhau gồm đủ các loại cây. Từ cây công nghiệp, cây lương thực, đến cây rau đậu hay cây phân xanh, cây thực phẩm, không trừ bất cứ giống cây nào.
Biểu hiện của sâu khoang đang hại cây trồng
Như đã nói đây là giống sâu ăn tạp, nó gây hại trên tất cả các loại rau củ chứ không riêng gì loại nào, thậm chí gây hại cực kỳ nặng trên họ rau và đậu.
Thông thường thì khi còn nhỏ sâu non sẽ gây hại nặng nhất bởi vì mỗi lần nở ra là trên lá lại có đến hàng trăm con, mỗi con nhấm một tí là chẳng mấy chốc lá sẽ xác xơ. Không chỉ có vậy khi chúng bám vào vỏ quả thì còn cắn vỏ và làm giảm mẫu mã của quả nữa.
Hình thái của sâu khoang
Ngài (bướm trưởng thành)
Ngài hay còn gọi là bướm trưởng thành có chiều dài cỡ từ 2 đến 2,5cm. Mỗi lần sải cánh có thể đạt độ rộng từ 3,5 đến 4cm. Những cánh ở phía trước thường có màu nâu hơi ngả vàng, để ý kỹ sẽ thấy ở giữa có các vân trắng. Trong khi các cánh sau có màu trắng lóng lánh khá đẹp. Với điều kiện thức ăn tốt, phù hợp thì bướm có thể sống được 14 ngày, còn không thì chỉ sống được 7 ngày.
Theo tính toán trung bình một con bướm cái khi đến tuổi sinh trưởng có thể đẻ được tới 300 trứng, thậm chí khi gặp điều kiện thuận lợi số lượng trứng lên đến 900 hay 1200 trứng là chuyện bình thường. Mỗi lần đẻ trứng của bướm cái có thể là tầm 5 đến 7 ngày nhưng cũng có thể kéo dài đến 10 hoặc 12 ngày.
Trứng
Trứng sâu khoang hình bán cầu với chiều dài tầm 0,4 đến 0,5mm. Trứng sâu khoang chia ô rất rõ rệt. Đầu tiên là có nhiều khía chạy dọc từ đầu tới đáy của quả trứng, sau đó lại có những khía ngang vòng quanh quả trứng. Từ đó tạo thành những ô vuông nhỏ đẹp mắt.
Ban đầu khi mới nở trứng sẽ có màu trắng vàng hơi giống màu sữa, sau đó lớn dần sẽ ngả sang màu vàng tro, đến kỳ chuẩn bị nở lại bắt đầu có màu tro đậm. Bên ngoài ổ trứng có một lớp lông được phủ từ bụng bướm mẹ. Lớp lông này khi mới đẻ cũng có màu vàng nhạt, sau đó mới chuyển dần sang màu tro tối hơn rồi gắn với nhau thành những ổ nhỏ. Trứng của các loại côn trùng như sâu khoang sẽ đẻ thành ổ ở trên lá. Mỗi ổ có thể có 50 hoặc 200 trứng, tùy từng con mẹ. Con mẹ yếu có thể đẻ được 500 trứng còn con nào khỏe hơn có thể đẻ được tận 2000 trứng.
Ấu trùng (sâu non)
Khi gặp điều kiện thuận lợi thì một con sâu non có thể dài từ 3,5 đến 5,3cm là chuyện bình thường, hai đầu thuôn tròn như ống. Khi sâu còn nhỏ sẽ có màu xanh lục nhưng càng lớn lại càng có màu nâu hoặc nâu đậm.
Bên trên cơ thể sâu con có 1 sọc vàng nhỏ kéo từ bên hông của đốt thứ nhất đến hông của đốt thứ 8 trên bụng. Ở trên mỗi đốt của sâu con đều có các chấm đen nhỏ nhưng to nhất vẫn là hai chấm đen ở đốt thứ nhất.
Khi sâu càng lớn hai chấm đen ở đốt thứ nhất cũng to lên theo kích thước của sâu và rồi dần dần chúng sẽ giao nhau thành một khoang nhỏ màu đen ở đốt thứ nhất. Cũng chính vì đặc điểm này mà người ta còn gọi nó là sâu khoang.
Nhộng
Một con nhộng của sâu khoang có thể dài từ 1,8 đến 2cm. Nhộng của sâu khoang cũng khá giống nhộng những loại sâu khác khi có màu xanh nõn chuối, cực kỳ mềm khi mới thành hình. Càng lớn màu xanh nõn chuối sẽ pha thêm vàng thành màu vàng xanh, sau đó khi trưởng thành chúng lại có màu nâu, thân cũng dần cứng lên và chuyển dần sang màu nâu đỏ. Ở cuối bụng nhộng sẽ có một đoạn gai nhỏ và ngắn. Đến thời kỳ chuẩn bị vũ hóa thì nó sẽ chuyển sang màu nâu đen, những đốt ở cuối của nhộng còn có thể cử động được.
Vòng đời của sâu khoang tương đối dài từ 25 đến 48 ngày chia thành các giai đoạn như sau. Trứng chỉ tồn tại tầm 3 đến 7 ngày. Sâu non có thể sống được 12 đến 27 ngày, nhộng ở trong trái thái ban sơ tầm 8 đến 10 ngày và khi vũ hóa thành bướm thì chỉ tồn tại được 2 đến 4 ngày.
Ngài
Thời điểm vũ hóa của bướm thông thường là buổi chiều, sau khi thoát xác chúng sẽ hoạt động khi trời vừa tối. Khi mặt trời lên chúng sẽ trốn sau mặt sau của lá cây hoặc ở trong các bụi cỏ rậm rạp.
Thời điểm bướm hoạt động mạnh nhất là từ tối đến nửa đêm. Một con bướm bình thường có thể bay xa đến cả vài chục mét và bay cao trên mặt đất tận 6 đến 7m. Bướm có thích ứng mạnh mẽ đối với các mùi chua ngọt hoặc những nơi có ánh sáng với sóng ngắn. Thời gian bắt cặp của bướm nhanh vô cùng, vừa vũ hóa đã có thể tìm bạn tình và 1 ngày sau là có thể đẻ trứng được.
Khi sâu con vừa nở gặm vỏ trứng để ăn và tụ tập sống thành từng đám. Khi thấy có động tĩnh hoặc nguy hiểm thì chúng sẽ tản ra theo nhiều phía hoặc có thể thả tơ rồi buông mình xuống đất ẩn nấp. Khi sâu được 1 đến 2 ngày tuổi thì chỉ ăn phần diệp lục của lá còn lớp biểu bì trắng tuyệt đối không động đến. Khi nào được 3 ngày tuổi thì chúng mới tàn phá kinh khủng. Chúng không kiêng nể gì cắn thủng lá và gân lá không chừa lại gì. Nếu nhiều sâu tập trung ở 1 lá thì chúng sẽ khiến lá rụng rất nhanh.
Mặc dù nói là nguy hiểm nhưng nhìn chung mức độ gây hại của nó không quá nghiêm trọng bởi vì cây có thể tự bù lại số lượng lá đã bị sâu ăn mất. Khi sâu đã khỏe mạnh và đến tuổi cứng cáp chúng sẽ tự buông xuống đất chui vào đất đợi để hóa nhộng. Sau đó chừng 10 ngày thì bắt đầu vũ hóa thành bướm.
Sâu khoang còn có đặc điểm là khi lớn mà tình trạng thức ăn khan hiếm chúng sẽ tự động thịt lẫn nhau để duy trì sự sống. Tiếp theo sẽ tiêu diệt cả thân cây, cành cây, trái non chứ không chỉ diệt lá cây nữa. Đến thời kỳ sâu đẫy sức chúng chui vào lòng đất tự tạo thành một khoang riêng và chờ đợi để chuyển sang giai đoạn nhộng.
Bởi vì đặc điểm của nó là tấn công trên nhiều loại cây khác nhau nên trên đồng ruộng lúc nào cũng có mặt loại sâu này. Vào lúc sáng sớm khi mà chưa có ánh sáng chúng tàn phá rất mạnh và khi có ánh sáng chúng lại lẩn mình dưới mặt dưới của lá để trốn. Sau đó đợi đến khi trời mát sẽ lại chua ra cắn cây tiếp, công việc kéo dài tiếp tục suốt đêm đến sáng sớm hôm sau.
Các biện pháp phòng ngừa sâu khoang
Dùng các biện pháp sinh học
Dùng thiên địch
– Một vài thiên địch của sâu khoang như bọ xít ăn thịt, bọ rùa, kiến hay bọ cánh cứng.
– Cũng có thể dùng ong ký sinh một trong hai loại là Cotesia prodeniae và Telenomus remus.
– Thậm chí có thể tận dụng virus nhân đa diện hoặc vi khuẩn BT để tiêu diệt chúng.
+ Khi dùng thiên địch cần hạn chế dùng thuốc để tránh tiêu diệt luôn các loại thiên địch hay có trên ruộng. Thiên địch cũng chia thành 4 loại khác nhau. Đầu tiên là loại ký sinh gồm ong nằm trong họ Braconidae và ruồi nằm trỏng họ Tachinidae. Tiếp theo là loại nấm ký sinh gồm Nomuraea sp và Beauveria sp. Tiếp theo là loại siêu vi khuẩn gây bệnh mang tên VPV, cuối cùng là Microsporidia và vi khuẩn.
Khi sâu khoang còn ở trạng thái ngài thì nó thích những mùi chua ngọt và những nơi có ánh sáng đèn. Chính vì đặc điểm này mà người ta tận dụng để làm bẫy chua ngọt hoặc bẫy đèn để tiêu diệt chúng. Khi làm bẫy chua ngọt cần chuẩn bị giấm, mật, rượu và nước theo tỉ lệ 4:1:1:1.
Đặc mồi chua ngọt vào chậu rồi mang để ở ruộng khi trời tối ở nơi thoáng gió và cách mặt đất tầm 1m. Trước đó thì nên dùng bẫy pheromone để biết trước thời gian đẻ trứng của sâu ăn tạp. Sau đó đều đặn mỗi ngày đều kiểm tra bẫy pheromone để biết được tình trạng cũng như sự phát triển của sâu. Cùng với đó là thường xuyên tiêu diệt ổ trứng, loại bỏ ấu trùng ở trên ruộng có công dụng dẫn dụ.
Ngoài ra người ta cũng dùng hoa hướng dương hoặc các loại cây hoa có khuynh hướng dẫn dụ để trồng xung quanh ruộng để tiện cho việc tiêu diệt một số lượng lớn.
Khi buộc phải dùng thuốc họ sẽ chọn cách dùng các chế phẩm sinh học có gốc nấm hay vi khuẩn để dùng. Cách này được áp dụng khi trên lá bắt đầu có các dấu hiệu bị tổn thương do sâu gây ra. Sau đó cứ khoảng 10 ngày người ta tiến hành phun thuốc lại 1 lần.
Dùng bẫy
Cách làm bẫy chua ngọt như sau. Đầu tiên lấy 400ml giấm cùng 400g đường trộn lẫn với nhau sau đó thêm 100ml nước và 100ml rượu trộn đều, sau đó thêm 1g thuốc trừ sâu loại Regent 800 WG vào và khuấy đều là được.
Sau khi có bẫy chua ngọt thì bạn tiến hành đặt bẫy như sau. Lấy 1 chai nhựa bỏ đi nhỏ nhỏ chút rồi đục hai lỗ ở đáy chai cách nhau chừng 3 đến 4cm là được. Mỗi chai nhựa bạn cho 1 thìa bả chua ngọt rồi đợi khi lên đèn treo ở đầu lá rau là được.
Ngài sẽ mau chóng nhận ra mùi chua ngọt giống trái cây đang thối rữa và di chuyển đến rồi hút lấy dịch và trứng độc mà chết. Cứ khoảng 7 ngày bạn làm lại bẫy 1 lần cho đến khi số lượng đã tiêu diệt được 1 lượng lớn.
Hoặc làm bẫy treo đèn bằng cách treo đèn trên chậu nước có váng nhớt rồi để trong vườn. Khi đêm xuống, trước ánh sáng đèn ngài sẽ bị thu hút đến gần đó rồi bị dính cánh mà chết trong chậu nước.
Dùng các biện pháp canh tác kỹ thuật đúng cách
Trước và sau khi trồng cần làm vệ sinh sạch sẽ đồng ruộng. Các biện pháp như cày rời phơi ải đồng ruộng, xử lý tồn dư thuốc trừ sâu và phơi ruộng hoặc thả nước vào ruộng trước đó vài ba ngày rồi ngâm để tiêu diệt nhộng cũng như sâu non còn ẩn giấu trong đất. Các biện pháp này cần được làm cùng với nhau để đạt hiệu quả cao nhất.
Cần thường xuyên thăm ruộng để phát hiện dấu hiệu sâu bệnh, ngắt bỏ các ổ trứng mới hình thành hoặc các con sâu non mới nở số lượng còn ít thì cần tiêu diệt ngay trước khi chúng phát tán đi xa hơn.
Áp dụng các biện pháp hóa học
Dùng thuốc Atabron làm nền rồi phối cùng các loại thuốc trừ sâu khác. Cũng có thể dùng thuốc nền cùng với các thuốc cúc động hợp để đạt được hiệu quả tiêu diệt sâu cao nhất. Bản thân sâu ăn tạp cũng rất dễ nhờn thuốc nên bạn cần luân phiên đổi thuốc để tiêu diệt được sâu số lượng nhiều nhất có thể.
Nên dùng các loại thuốc nằm trong nhóm ít độc để vừa diệt được sâu vừa tránh hại sức khỏe người dùng. Một vài loại trong nhóm Abamectin như Abamectin, Silsau 3.6 EC, hay tập kỳ 1.8 EC Abatin 1.8 EC có thể cân nhắc sử dụng. Hoặc dùng các loại thuốc có nguồn gốc BT như V-BT hay các chế phẩm vi sinh cũng rất tốt.
Một vài loại thuốc khác có thể tham khảo như thuốc thảo mộc neem hay Rotenone, Biocin 8000 SC hay Dipel 32WP nằm trong nhóm có nguồn gốc NPV ví dụ như Vicin – S,… Một vài loại thuốc cúc tổng hợp bạn có thể tham khảo như Karate 2.5EC hay SecSaigon 5EC. Một vài loại thuốc chứa hợp chất
Emamectin hoặc Lufenuron hay trộn hỗn hợp gồm có Chlorantraniliprole và Abamectin cũng được.
Kết luận
Vậy là chúng tôi đã giới thiệu đến bà con các kiến thức cần thiết nhất về sâu khoang như cách nhận biết cây đang bị sâu tấn công, các biện pháp phòng ngừa và điều trị sâu khoang. Và muốn đạt hiệu quả tốt nhất bạn nên phòng và điều trị ở giai đoạn sâu mới gây hại để thu được kết quả cao nhất nhé!
Chúc các bạn có được những vườn rau sạch râu gây bệnh.